پایش و اندازه گیری محصول در ایزو 9001

به‌منظور انطباق محصول با الزامات تعیین شده، روش های پایش و اندازه گیری محصول باید در سازمان تدوین شود در استاندارد های مدیریتی ازجمله ایزو 9001 بر پایش و اندازه گیری محصول تاکید شده است.
کنترل کیفیت در ایزو 9001 در مراحل ورود محصول، حین فرآیند تولید محصول یا ارائه خدمات و محصول نهایی یا ارائه خدمات کاربرد دارد.
در این مطلب سعی شده است تا به صورت مختصر، اقدامات موردنیاز جهت پایش و اندازه گیری محصول تشریح شود.

در استاندارد ایزو 9000، اصطلاح محصول، ماحصل فرآیند تعریف‌شده است بنابراین اقلام ورودی، محصول نیمه ساخته، محصول نهایی و خدمات ارائه‌شده تمامی محصول می‌باشند.
پایش و اندازه گیری محصول در ایزو 9001 دربندهای مختلفی مشخص شده است.

کنترل کیفیت در ایزو 9001 – استاندارد ISO 9001:2008

• بند 8–2–4 پایش و اندازه گیری محصول
• بند 7–5–1 کنترل تولید و ارائه خدمات
• بند 7–5–2 صحه‌گذاری فرآیندهای تولید و ارائه خدمات،
• بند 8.3 کنترل محصول نامنطبق

کنترل کیفیت در ایزو 9001 – استاندارد ISO 9001:2015

• بند 8-5-1 -کنترل تولید و ارائه خدمات
• بند 8-5-2 شناسایی و ردیابی
• بند 8-6 ترخیص محصولات و خدمات
• بند 8–7 کنترل خروجی‌های نامنطبق

ابتدا ایستگاه‌های بازرسی، معیارهای پذیرش محصول یا خدمات و … مطابق الزامات قانونی، مشتری یا الزامات درون سازمانی در طرح کیفیت محصول شامل برنامه کنترل، دستورالعمل های بازرسی مشخص می‌شود سپس بر اساس معیارهای پذیرش مشخص شده کنترل بر روی محصول و خدمات صورت می‌گیرد.

پایش و اندازه‌گیری محصول یا خدمات

پایش و اندازه گیری محصول در واحدهای تولیدی توسط کارکنان کنترل کیفیت بر اساس برنامه کنترل یا دستورالعمل بازرسی صورت می‌گیرد و در سازمان‌های خدماتی این نظارت از طریق چک‌لیست‌هایی توسط مسئولین انجام می‌شود.

پایش و اندازه گیری محصول و خدمات ورودی
محصولات تأمین شده توسط تأمین کنندگان باید در بدو ورود به سازمان در محل قرنطینه نگهداری شده و پس از انجام بازرسی یا آزمایش توسط کنترل کیفیت، وارد انبار شود.
تصدیق محصول ورودی می‌تواند به روش‌های دیگری نیز صورت گیرد:

•  تصدیق محصول خریداری‌شده در محل تأمین کننده
• اخذ تأییدیه های کیفی از تأمین کننده مبنی بر انطباق با الزامات تعیین‌شده، در این صورت نمی‌توانید تمام بازرسی‌ها محصول ورودی را کاهش دهید، مجوز  تنها این امکان را فراهم می‌سازد که میزان بازرسی‌ها را کاهش دهید.
• ارزیابی محصول توسط تأمین کننده معتبر یا آزمایشگاه معتبر، تصدیق مستقلی را فراهم می‌سازد که می‌تواند جایگزین بازرسی اقلام دریافتی توسط شما شود، مشروط بر اینکه تأمین کننده تحت کنترل باشد.
• ارائه داده‌های آماری از فرآیند تولید یا ارائه خدمات تأمین کننده که نشان دهند کیفیت تحت کنترل می‌باشد، تحلیل این داده‌ها بر مبنای تضمینی که از ارزیابی در محل به‌دست آورده‌اید، می‌تواند اطمینان کافی از کیفیت قطعه را برای اجازه ترخیص برای سازمان به وجود آورد.
• درصورتی‌که قادر به تصدیق برآورده شدن الزامات مشخص‌شده نمی‌باشید، لازم است شواهدی را فراهم سازید که نشان دهد یا محصول مرحله بازرسی اقلام دریافتی شما را پشت سر گذاشته یا توسط فروشنده گواهی‌شده است.

در زمان خرید خدمات از تأمین کنندگان وضعیت متفاوت می‌باشد، زیر دیگر نمی‌توان با خدمات همانند محصول رفتار نمود در این حالت باید اطمینان یابیم که نیروی کار با الزامات شما مطابقت دارد وسپس از آن استفاده کنیداین نوع بازرسی شامل تصدیق مواردی چون صلاحیت، مهارت و دانش کارکنان و اطمینان یافتن از صحت ادعای آنها می‌باشد. این نوع بازرسی می‌تواند منوط به بررسی شواهد مکتوب مانند گواهی نامه‌ها شود ولی ممکن است تمایل به نظارت بر عملکرد نیز باشید زیرا کار افراد را خریداری نمودید نه خود کارکنان را. از این رو نمی‌توانیم به طور کامل از مناسب بودن انان اطمینان حاصل نمایید مگر این که عملکرد آنان ارزیابی شود، لذا ضرورت دارد سوابق کارکنان و عملکرد آنها تا پایان دوره قرارداد نگهداری شود.

پایش و اندازه گیری محصول وخدمات در حین فرآیند

پایش واندازه گیری محصول در حین فرآیند به‌منظور تصدیق خصوصیات و ویژگی هایی انجام می‌گیرد که پس از فرآوری یا مونتاژ از دسترس خارج می‌شوند هنگامی‌که محصولی را تولید می‌کنید که متشکل از اجزای متعدد، تعدادی زیرمجموعه، مجموعه، دستگاه، تجهیزات و زیر سیستم است. اگرچه هر یک از بخش‌های تشکیل‌دهنده در معرض بازرسی نهایی قرار می‌گیرند، به دلایلی که گفته شد ممکن است بازرسی در حین فرآیند نیز لازم باشد.

پایش و اندازه گیری محصول و خدمات در حین فرآیند از طرق زیر صورت گیرد:

• بازرسی‌های کنترل کیفیت در ایستگاه‌های بازرسی، پس از تولید محموله موردنظر با توجه به بچ تعریف‌شده صورت می‌گیرد و سپس اجازه ترخیص به مرحله بعد داده می‌شود مثلاً محصولات نیمه ساخته در داخل پالت ریخته شده و در انتهای کار به‌صورت نمونه‌ای از بچ تولیدی نمونه‌برداری و کنترل می‌شود.
• بازرسی‌های ساعتی کنترل کیفیت بر محصولات تولیدشده
• کنترل مشخصه‌های فرآیند محصول نظیر مشخصه دما، سرعت نوارنقاله و…
• کنترل محصول تولیدی از طریق بازرسی‌های حین فرآیند اپراتورهای تولیدی
• به‌کارگیری روش های آماری در مشخصه‌های محصول یا فرآیند جهت پیشگیری از بروز محصول نامنطبق، نظیر نمودار کنترل فرآیند آماری X-R
  و…

پایش و اندازه گیری محصول نهایی

قبل از ارسال محصول یا پس از ارائه خدمات، پایش و اندازه گیری محصول صورت می‌گیرد بجای عبارت بازرسی محصول نهایی عبارت پذیرش محصول مناسب تر می‌باشد و بیشتر هدف بازرسی را منعکس می‌نماید نه مرحله زمان انجام آن را.

پایش واندازه گیری محصول می‌تواند به روش‌های زیر صورت گیرد:

• آزمون عملکرد محصول می‌تواند در آزمایشگاه در درون سازمان یا توسط آزمایشگاه معتبر انجام شود.
• نتایج پایش و اندازه گیری محصول از طریق کنترل مشخصه‌های محصول.

در صورتی که محصول توسط سازمان در محل مشتری نصب می‌شود، می‌توان پس از نصب محصول نیز عملکرد محصول را پایش و اندازه‌گیری نمود.
در صورتی که تعیین تکلیف محصول نامنطبق ، دوباره‌کاری باشد، محصول نامنطبق پس از اصلاح نیز باید مورد تصدیق مجدد قرار گیرد.

به منظور ثبت و نگهداری سوابق مرتبط با پایش و اندازه‌گیری محصول، سازمان باید فرم‌های مرتبط با پایش واندازه گیری محصول ورودی، حین فرآیند و محصول نهایی را مشخص نموده و سپس بازرسی‌ها بر اساس این فرم‌ها اجراء شود.

این مطلب توسط مهندس پیام خرازیان تهیه شده است.
انتشار مطلب با ذکر نام پیام خرازیان و آدرس سایت www.kharazian.ir بلامانع می‌باشد.