فرآیند ویژه ایزو 9001

فرآیندی که خروجی آن را با پایش و اندازه‌گیری بعدی نتوان تصدیق نمود و جایی که کلاً عیوب فرآوری ممکن است فقط پس از مصرف محصول یا ارائه خدمت آشکار شود. فرآیند ویژه نامیده می‌شود، فرآیند ویژه باید صحه‌گذاری شود.

بسیاری از فرآیندها در تصدیق خروجی در برابر الزامات ورودی اشکالی نشان نمی‌دهند با وجودی که ابزارها، كاركنان، تسهیلات یا سایر وسایل برای اجرای فرآیندها به‌کار می‌رود ویژگی‌ها و مشخصه‌های حاصله نسبتاً به سهولت تعیین می‌شود.

با این ‌حال فرآیندهایی هستند که در آن، محصول منطبق کلاً بستگی به قابلیت کارکنان، تجهيزات و تسهیلات مورداستفاده دارند و انطباق را نمی‌توان کاملاً با آزمایش محصول نهایی در هر مرحله فرآیند تصدیق نمود.
اگر یکی از عوامل به مقدار کافی تأمین نشود، نقصان‌ها ممکن است تا پس از وارد خدمت شدن محصول آشکار نشود.

فرآیند ویژه در استاندارد مدیریت کیفیت ایزو 9001 اشاره شده است و در استاندارد مبانی و واژگان ISO 9000:2015 نیز این اصطلاح تعریف شده است. در بندهای زیر در استاندارد ایزو 9001 به این فرآیند اشاره شده است:

• بند 7–5–2 کنترل و صحه‌گذاری فرآیندهای تولید و ارائه خدمات در استاندارد ISO 9001:2008
• بند 8–5–1 کنترل تولید و ارائه خدمات قسمت g در استاندارد ISO 9001:2015

تعریف فرآیند ویژه در استاندارد ISO 9001:2015 وقتی انطباق خروجی منتج از یک فرآیند را نتوان فوری یا به‌صورت اقتصادی صحه‌گذاری نمود.

درصورتی‌که این بند استاندارد ایزو 9001 در سازمانی موضوعیت نداشته باشد با ذکر دلایل توجیهی می‌توان از این بند استاندارد ایزو 9001 صرفنظر نمود.

شما در قالب استانداردهای مدیریتی باید فهرستی از فرآیندهای خاص ایجاد. نگه‌داری نمایید و فهرستی از کارکنان که صلاحیت دارند که آن‌ها را به کار گیرید.

فرآیند ویژه ایزو 9001

اقدامات مورد نیاز جهت فرآیند ویژه ایزو 9001  شامل

صلاحیت فرآیندها

نیازمندی به هرگونه صلاحیت عملیات فرآیند شامل تجهیزات و کارکنان مربوطه مشخص شود.

معیارهای قابلیت تعیین،فرآیندها باید در روش اجرایی یا دستورالعملی تعیین شود. در این خصوص می‌توان دستورالعملی جهت تعیین معیارهای فرآیند تدوین نمود یا برنامه کنترل فرآیند ویژه مشخص شود. مثلاً در عملیات ریخته گری، مشخصه های کنترلی دما و روش کار را در دستورالعملی مدون نمود.

اجرای فرآیند توسط اپراتورهای دارای صلاحیت با نظارت مستمر صورت گیرد.

درجایی که قابلیت فرآیند متکی بر شایستگی کارکنان می‌باشد، کارکنانی که چنین فرآیندهایی را انجام می‌دهند، لازم است به نحو مقتضی آموزش‌دیده وشایستگی لازم را دارا باشند.
آنجا که اتکاء کمتری به کارکنان وجود داشته وبیشتر به یکنواختی مواد، محيط و تجهیزات فرآوری متکی می‌شود، عمليات باید به‌طور مستمر توسط شیوه بازرسی، مشاهده یا سایر فنون، تحت نظارت قرار گیرد.

نگهداری سوابق فرآیند های ویژه

سوابق مرتبط با فرآیندها، تجهيزات و کارکنان صلاحیت دار به نحو مقتضی نگهداری شود.
این سوابق جهت ردیابی،هر مسئله در مورد محصول یا خدمات قابل‌استفاده می‌باشد.

سوابق مرتبط با فرآیندهای ویژه ایزو 9001 می‌تواند شامل:

• سوابق تجهیزات
•  سوابق کالیبراسیون تجهیزات اندازه‌گیری.
• سوابق سرویس و نگهداری تجهیزات
• سوابق اقدام اصلاحی و پیشگیرانه مرتبط با فرآیند
• سوابق تصدیق و پایش و اندازه‌گیری فرآیند.
• سوابق ارزیابی تأمین کنندگان
• سوابق ارزیابی تصدیق ورودی‌های فرآیند و ارزیابی اولیه و عملکرد تأمین کننده مرتبط با ورودی فرآیند
• سوابق آموزش،تحصیلات مرتبط با کارکنان درگیر در فرآیند.
• سوابق تصدیق تنظیم اولیه،‌Setup،در هنگام تنظیم یک کار قبل از شروع کار ،‌

در صورتی که فرآیند ویژه را برون سپاری شود باید اطمینان حاصل شود که تأمین کننده دارای کارکنان ذی‌‎‌صلاح بوده و تجهیزات و تسهیلات فرآیند واجد شرایط باشد.

مثال فرآیند ویژه

فرآیند آموزش

سازمانی خدمات آموزش شامل دوره‌های آموزشی کوتاه مدت ارائه می‌نماید، یعنی دوره‌های کوتاه مدت 4 ساعته یا 8 ساعته در یک جلسه یک روزه برگزار می‌نماید. اين فرآیند ویژه می‌باشد. بايد اقدامات مشخصی جهت این فرآیند صورت گیرد شامل:

• تدوین دستورالعملی جهت اساتید دوره و تاکید بر نکات مهم جهت ارائه خدمات آموزشی.
• ارزیابی اولیه اساتید دور آموزش.
• برگزاری جلسات توجیهی با اساتید دوره، به‌منظور اطمینان از ارائه خدمات آموزشی در انطباق با الزامات تعیین شده قبل از اینکه دوره برگزار شود.
• حضور نماینده ای در دور به‌منظور نظارت بر ارائه خدمات آموزشی.

فرآیند ریخته گری

برخی از اقدامات مرتبط با این فرآیند ویژه می‌تواند شامل:

• تدوین دستورالعمل ریخته گری با تاکید بر تنظیمات اولیه نظیر دمای کوره
• تعیین شرایط احراز و صلاحیت ریخته گر
• تعیین ویژگی‌های مرتبط با خروجی محصول و فرآیند ریخته گری،مثلاً دوره انجام آزمایش هر محموله ریخته گری مشخص شود.
• آزمون بر روی محصول خروجی در دوره‌های تعیین شده و بررسی نتایج آن با الزامات تعیین شده
• تعیین اطلاعات خرید مواداولیه و دریافت Test Report برای مواد اولیه خریداری شده.

این مطلب توسط مهندس پیام خرازیان تهیه‌شده است.
انتشار مطلب با ذکر نام پیام خرازیان و آدرس www.kharazian.ir بلامانع می‌باشد.