تکنیک ارزیابی ریسک
سازمان در انواع و اندازههای مختلف با گسترهای از ریسکها مواجه هستند كه ممكن است بر دستيابي آنها به اهدافشان تأثیر بگذارند. اين اهداف میتوانند با گسترهای از فعالیتهای سازمان مرتبط باشند، از ابتكارهای راهبردی گرفته تا عمليات، فرآيندها و پروژههای سازمان میتوانند بهصورت پيامدهای اجتماعی، محيطی، فنّاورانه، ايمنی و امنيتی، اقدامات تجاری، مالی و اقتصادی و همچنين تأثیرات اجتماعی، فرهنگی، سياسی و اعتباری منعكس شوند.
تکنیک ارزیابی ریسک
مهمترین تکنیکهای ارزیابی ریسک بهصورت خلاصه در این مطلب آمده است. تمام فعالیتهای يك سازمان در ریسکهایی دخيل هستند كه بايستي مديريت شوند. فرآيند مديريت ريسك از طريق بهحساب آوردن عدم قطعيت و احتمال رخدادها و اوضاعواحوال آينده (خواسته و ناخواسته) و تأثیرات آنها بر اهداف موردتوافق، به تصمیمگیری كمك میکند. مديريت ريسك شامل بهکارگیری روشهای منطقی و سیستماتیک براي موارد زير است: تبادل اطلاعات و مشاوره در كل اين فرآيند؛ ايجاد فضايي براي شناسایی، تحليل، سنجش و برخورد با ريسك مربوط به هر فعاليت، فرآيند، وظيفه يا محصول؛ پايش و بازنگری ریسکها؛ گزارش دهی و ثبت مناسب نتايج . ارزيابي ريسك قسمتي از مديريت ريسك است كه فرآيندي ساختاريافته را فراهم میآورد تا چگونگي تحت تأثیر قرار گرفتن اهداف را شناسايي كند و ريسك را پيش از تصمیمگیری در اين مورد كه آيا به برخورد بيشتر نياز است، از جنبهی عواقب و احتمال آن تحليل میکند. ارزيابي ريسك تلاش میکند به پرسشهای اساسي زير پاسخ گويد:
با شناسايي ريسك چه اتفاقی ممكن است رخ دهد و چرا؟
عواقب آن اتفاق کدماند؟ احتمال وقوع آنها در آينده چقدر است؟
آيا عواملي وجود دارند كه عواقب ريسك را تخفيف دهند يا احتمال ريسك را كاهش دهند؟
آيا سطح ريسك قابلتحمل يا قابلقبول است و آيا نياز به برخورد بيشتر است؟
تکنیک PHA
PHA روشي ساده و استنتاجی است كه هدف آن شناسایی خطرات و موقعیتها و رخدادهای خطرناکی است كه میتوانند به فعاليت، تسهيلات يا سیستمی معين آسيب برسانند. تکنیک ارزیابی ریسک PHP ، معمولاً در ابتداي تكوين پروژه، درزمانی مورداستفاده قرار میگیرد كه اطلاعات كمي در مورد جزئيات طراحي يا روشهای اجرايي بهرهبرداری موجود است و اغلب پيشرو مطالعات بيشتر يا ارائه اطلاعات براي مشخص نمودن طراحي سيستم است. همچنين در زمان تحليل سيستمهای موجود براي تعيين اولويت خطرات و ریسکها براي تحليل بيشتر يا درجایی كه اوضاع و احوال مانع استفاده از فني گستردهتر میشوند، مفيد است.
تکنیک ارزیابی ریسک HAZOP فن HAZOP در ابتدا براي تحليل سیستمهای فرآيند شيميایی تكوين شد، اما به انواع ديگر از سيستمها و عمليات پيچيده بسط دادهشده است. اين موارد عبارتند از سیستمهای مكانيكي و الكترونيك، روشهای اجرايي و سیستمهای نرمافزار و حتي تغييرات سازماني و طراحي و بازنگری قرارداد قانونی . فرآيند HAZOP میتواند به تمام اشكال انحراف از مقصود طراحي بنا به نقصهای طراحی، جزء /اجزاء، روشهای اجرایی طراحیشده و اقدامات انسانی، بپردازد. در حال حاضر این تکنیک ارزیابی ریسک بیشتر در فرآیندهای عملیاتی پالایشگاه و پتروشیمیها استفاده میشود.
تکنیک BIA
تکنیک ارزیابی ریسک BIA ، تحليل پيامد بر کسبوکار كه ارزيابي پيامد بر کسبوکار نيز ناميده میشود، تحليل میکند كه چگونه ریسکهای مخل و مخرب كليدی میتوانند بر بهرهبرداریهای سازمان اثر بگذارند و توانمندیهایی را شناسایی و كمي سازی میکند كه براي مديريت آن موردنیاز هستند.
تکنیک ارزیابی ریسک تحليل علت ریشهای (RCA (Root cause analysis تحليل ضرر و زياني بزرگ برای ممانعت از وقوع مجدد آن معمولاً تحليل علت ریشهای (RCA)، تحليل وقوع يا تحليل زيان نام میگیرد. RCA روي از دست دادن داراییها به علت انواع 2 خرابي علت ریشهای (RCFA) مختلف وقوع خرابي متمركز است، درحالیکه تحليل زيان بيشتر مربوط به زیانهای مالي يا اقتصادي به علت عوامل خارجي يا فجايع است. اين تحليل تلاش میکند، بهجای اینکه تنها به نشانههای واضح فوري بپردازد، علل ریشهای يا اصلي را شناسايي كند.
تکنیک حالات خرابی فرآیند FMEA
تحليل حالتهای وقوع خرابی و تأثیرات (FMEA)، تکنیک ارزیابی ریسک است براي شناسايي نحوه عدم موفقيت اجزاء، سيستمها يا فرآيندها در انجام مقصود موردنظر است. این تکنیک باِ صورت کمی با بررسی وقوع ، شدت و کنترل موضوعات را بررسی می نماید. تکنیک ارزیابی ریسک تحليل درخت خرابی FTA فني است براي شناسایی و تحليل عواملي كه میتوانند به رخداد نامطلوب مشخصي (به نام رخداد بالا) كمك كنند.
عوامل عِلی بهصورت استقرایی شناسايي میشوند، به صورتی منطقی سازماندهی میشوند و بهطور تصويري در نموداری درختی نمايش داده میشوند كه عوامل علمی و رابطه منطقی آنها را با رخداد بالا ترسيم میکند تکنیک ارزیابی ریسک ، تحليل علت و معلولی تحليل علت و معلولي روشي ساختاریافته براي شناسايي علل احتمالي رخدادي نامطلوب يا يك مشكل است. اين تحليل عوامل کمککننده احتمالي را در دستههای گسترده سازماندهی میکند تا تمام فرضهای ممكن بتوانند بررسی شوند.
با این حال بهخودیخود علل حقيقي را نشان نمیدهد، چراکه اين علل را تنها میتوان با شواهد حقيقي و آزمون تجربي فرضها تعيين نمود. اطلاعات در يك نمودار استخوان ماهی (كه ايشيكاوا نيز نام دارد) يا گاهی نمودار درختی سازماندهی میشود
تکنیک تحليل لایههای حفاظت (LOPA )
Layers of protection analysis LOPA روشي نيمه كمی براي برآورد ریسکهای مربوط به رخداد يا سناريويي نامطلوب است. اين روش تحليل میکند كه آيا اقدامات كافي برای كنترل يا تخفيف ريسك موجود هستند.
تکنیک ارزيابي قابليت اطمينان انسانی (HRA)
Human reliability assessment ارزيابي قابليت اطمينان انساني (HRA) به پيامد انسانها بر عملكرد سيستم میپردازد و میتوان آن را براي سنجش تأثیرات خطاي انسانی بر سيستم به کاربرد. بسياری از فرآيندها دارای قابليت خطای انساني هستند، بهویژه هنگامیکه زمان موجود براي تصمیمگیری اپراتور، كوتاه است. احتمال اینکه مشكلات بهقدر كافی گسترشیافته و جدي شوند، میتواند پايين باشد. بااینحال گاهی اقدام انسانی تنها دفاع براي ممانعت از پيشروی وقوع خرابي اوليه در جهت سانحه است.
تکنیک نگهداری مبتنی بر قابليت اطمينانRCM
Reliability centered maintenance روشی است براي شناسایی خطمشیهایی كه بايستي برای نگهداري مبتنیي بر قابليت اطمينان (RCM) مديريت وقوع خرابیها پیادهسازی شوند تا بهطور كارآمد و اثربخش به ايمنی، آمادگی و اقتصاد موردنیاز بهرهبرداری برای تمام انواع تجهيزات دست يابند. RCM در حال حاضر يك متدولوژی به اثبات رسيده و پذیرفتهشده است كه در گستره وسيعی از صنايع به كار میرود.
این مطلب توسط مهندس پیام خرازیان تهیهشده است انتشار مطلب با ذکر نام پیام خرازیان و آدرس سایت بلامانع است
پیام خرازیان 
با سپاس فراوان ، جهت آشنایی اولیه با تکنیک های ارزیابی ریسک مطلب بسیار عالی بود