ارزیابی تعالی سازمانی با ارزیابان غیر حرفه ای

ارزیابی تعالی یک ماموریت کلیدی  است برای بررسی وضعیت سازمان در مسیر سرآمدی که توسط ارزیابان حرفه ای انجام می‌شود.

جوایز تعالی سازمانی مختلفی در ایران راه‌اندازی شده و هرسال تعداد این جوایز تعالی افزایش می‌یابد که عموماً اکثر جوایز تعالی از مدل تعالی EFQM الگوبرداری شده‌اند.

ارزیابان جوایز تعالی سازمانی عموماً از کارشناسان و مدیران سازمان‌های متقاضی در فرآیند جایزه تعالی می‌باشند در سال‌های اخیر شاهد بودیم که برخی از سازمان‌های سرآمد با ارزیابان غیرحرفه ای، ارزیابی‌ شده‌اند و سازمان‌هایی که باانگیزه سفر سرآمدی خود را آغاز نموده‌اند دیگر تمایلی به ادامه حضور در فرآیند جوایز تعالی سازمانی را ندارند.

در این مطلب سعی شده با توجه به مشاهدات نویسنده و همکاران در خصوص ارزیابی سازمان‌های متقاضی فرآیند جایزه، رویکرد ارزیابی تعالی سازمانی با ارزیابان غیرحرفه ای تعالی مورد بررسی قرار گیرد.

ارزیابی تعالی

قدیمی‌ترین جوایز تعالی سازمانی در ایران مربوط به سال 1382 می‌باشد از آن تاریخ به بعد با توجه به مصوبه یکصد و چهارمین جلسه شورای عالی استاندارد هر یک از وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های بالادستی به‌منظور ایجاد فضای رقابتی در بین سازمان‌ها و اشاعه موضوعات تعالی در سازمان جوایز تعالی، راه‌اندازی می‌نمایند.

دبیرخانه جوایز تعالی سازمانی، سالانه مطابق فرآیند ارزیاب تعالی ، ارزیاب تعالی را انتخاب می‌نماید، اکثر ارزیابانی که انتخاب می‌شوند کارشناسان یا مدیران سازمان‌های متقاضی در فرآیند جوایز تعالی می‌باشند. بدین‌صورت که با طی نمودن دوره آموزش تربیت ارزیاب و مصاحبه، اکثر متقاضیان ارزیابی به‌عنوان ارزیاب جایزه تعالی انتخاب می‌شوند.

• آیا فقط  طی نمودن دوره تربیت ارزیاب، برای ارزیاب شدن کافی می‌باشد؟
• آیا ارزیاب جایزه تعالی نماینده جایزه تعالی سازمانی نمی‌باشد؟
• چگونه کارشناسی که تاکنون سابقه ای در زمینه‌های ابزارها و تکنیک‌های مدیریت نداشته  با طی نمودن یک دوره تربیت ارزیاب ویژه ارزیابان، به‌عنوان ارزیاب تعالی انتخاب می‌شود؟

اخلاق و رفتار حرفه ای ارزیابان

اخلاق و رفتار حرفه‌ای ارزیابان به چه اندازه اهمیت دارد؟

ارزیابان غیرحرفه‌ای در زمان ارزیابی سازمان متقاضی  بیشتر به دنبال یادگیری از فرآیندهای سازمان‌ها بوده و کمتر درگیر فرآیند ارزیابی در تیم ارزیابی مشارکت می‌نمایند.

ارزیاب باید ازنظر رفتاری و اخلاقی الگو باشد و حداقل به مدل تعالی سازمانی، مدل امتیازدهی و مفاهیم بنیادین تعالی و آخرین ویرایش آن‌ها تسلط داشته باشد.

با توجه به اینکه از سال 83 تاکنون در چند نوبت به‌عنوان ارزیاب تعالی سازمانی با جوایز تعالی همکاری داشتم و خدمات مشاوره تعالی سازمانی را نیز ارائه می‌نمایم رفتارهای ناهنجار و غیرحرفه‌ای از ارزیابان من و متخصصین حوزه تعالی سازمانی را بسیار آزار داده است.به‌طوری که بسیاری از سازمان‌های سرآمد که در این مسیر سرآمدی سفر خود را آغاز نموده‌اند نسبت به اعتبار جوایز تعالی سازمانی دچار تردید شده و دیگر تمایلی به شرکت در فرآیند جوایز تعالی نداشته و فقط از مدل تعالی سازمان جهت فرایند خودارزیابی و بهبود در مسیر تعالی استفاده می‌نمایند.

ظاهراً دبیرخانه اکثر جوایز تعالی سازمانی ایجادشده درساختار حاکمیتی، فقط در حد شعار به اصول و ارزش‌های اخلاقی در فرآیند ارزیابی توجه می‌کنند.

رفتارهای ناهنجار ارزیابان تعالی

برخی از موضوعات و رفتارهای ناهنجار ارزیابان جوایز تعالی سازمانی در زیر لیست شده است تمامی مثال‌ها به‌صورت واقعی بوده و توسط خود بنده یا همکاران بنده در فرآیند ارزیابی با ارزیابان غیرحرفه‌ای و دبیرخانه جوایز تعالی مشاهده‌شده است:

• نادیده انگاشتن فعالیت‌های خودارزیابی انجام‌شده توسط سازمان.
• مقایسه سازمانی که ارزیابی می‌کنند با سازمانی که خودشان در آنجا فعالیت می‌نمایند. و کوچک شمردن فعالیت‌های سازمان ارزیابی‌شونده
• زود قضاوت نمودن در ابتدای فرآیند ارزیابی
• ترک نمودن محل سایت ویزیت در زمان ارزیابی توسط ارزیاب ارشد به دلیل مسائل شخصی و جایگزین نمودن ارزیابی دیگربعنوان ارزیاب ارشد.
• تخریب تسهیلگر تعالی سازمانی (مشاور تعالی) و زحمات تیم تعالی به منظور آماده سازی ذهن کارفرما برای ارائه پیشنهادخدمات مشاوره توسط ارزیاب.
• منفعت‌طلبی، مثلاً ارزیابی که بانک را ارزیابی نموده به دنبال تسهیل نمودن اخذ وام برای خود و…، به دنبال گرفتن قرارداد مشاوره در سازمانی که در حال ارزیابی آن هستند  و …
• ایراد گرفتن از فرآیند خودارزیابی تعالی و امتیازدهی به دلیل نداشتن اطلاعات کافی در خصوص آخرین تغییرات مدل تعالی و خودارزیابی، مثال:

پرسشنامه خودارزیابی استاندارد، سوالات استاندارد دریکی از سازمان‌ها بر مبنای مدل EFQM 2010, EFQM2013 استفاده‌شده و ارزیاب ارشد به دلیل نداشتن اطلاع از این پرسشنامه، ماهیت پرسشنامه تعالی را زیر سؤال برده است.

به دلیل نداشتن اطلاعات ارزیاب در خصوص تغییرات منطق رادار در سال 2013، کل فرآیند امتیازدهی خودارزیابی را زیر سؤال برده است.

• عدم تناسب سوابق تیم ارزیابی متناسب با سازمان متقاضی، مثلاً ارزیابی یک سازمان پیشرو یا یک بیمارستان  با ارزیاب با سابقه فعالیت در خودروسازی  یا ارزیابی یک شرکت کشت و صنعت با ارزیابی که تمام سوابق کاریش در صنایع دفاع بوده است.

دلایل عدم وجود ارزیاب حرفه ای در فرآیند جوایز تعالی

• عدم پرداخت به‌موقع حق الزحمه ارزیاب، متاسفانه اکثر جوایز تعالی سازمانی مبلغ حق الزحمه ارزیاب را اندک در نظر گرفته و با تأخیر یکساله پرداخت می‌نمایند، این موضوع باعث شده است تنها برخی از ارزیابان حرفه ای به دلیل ایجاد سابقه در فرآیند ارزیابی شرکت نمایند.
• کالیبره نبودن اعضا تیم ارزیاب در خصوص  معیارهای مدل تعالی و مدل امتیازدهی  ، بسیاری از جوایز تعالی سازمانی تا 5 سال قبل حتی جلساتی برای کالیبره نمودن دیدگاه تیم ارزیابی برگزار ننموده‌اند.  برخی از ارزیابان که فرآیند ارزیابی سازمان را انجام می‌دهند در این جلسات حاضر نمی‌شوند.

به عنوان مثال در صورتی که ارزیابی یک سازمان توسط دو گروه ارزیاب مستقل معرفی شده از دبیرخانه جوایز،که از نتایج ارزیابی همدیگر مطلع نباشند اجرا شود دو نتیجه ارزیابی متفاوت را مشاهده خواهید نمود

• عموماً دبیرخانه جوایز تعالی، به اعتراضات سازمان‌ها در خصوص رفتار و روش ارزیابی، ارزیابان غیرحرفه‌ای پاسخ‌گو نمی‌باشد و کمیته داوری نمایشی بوده و نقش مهمی را در این خصوص ایفاء نمی‌نماید.

به نظر می‌رسد دبیرخانه جوایز تعالی، باید در فرآیند انتخاب ارزیاب بازنگری انجام داده و با تأکید بر موضوعات زیر، سرآمدی را از خود آغاز نمایند:

• رعایت اصول اخلاقی و حرفه ای ارزیابان در فرآیند ارزیابی و نظارت برا اجرای این اصول توسط دبیرخانه
• انتخاب ارزیابان حرفه ای متناسب با فعالیت‌های سازمان
• یکسان‌سازی شیوه ارزیابی ارزیابان، از طریق برگزاری جلسات منظم و دوره‌های آموزشی
• استقلال در فرآیند ارزیابی، در سال‌های اخیر شاهد بودیم برگزارکننده جایزه تعالی به خودش جایزه تعالی اهداء نموده است.
• پرداخت به‌موقع حق الزحمه ارزیابان
• نظرسنجی از سازمان‌های متقاضی در خصوص تیم ارزیابی و اعمال نظرات در فرآیند خود.
• پاسخ‌گویی به مشتریان (متقاضیان جوایز تعالی) در خصوص اعتراضات و مسائل مرتبط با ارزیابان.

به امید روزی که ارزیابی تمامی سازمان‌های متقاضی فرآیند جوایز تعالی توسط ارزیابان حرفه ای صورت گیرد و مفاهیم تعالی سازمان به‌صورت واقعی ابتدا توسط برگزارکننده جوایز تعالی اجرا شود.

این مطلب توسط مهندس پیام خرازیان تهیه شده است .

انتشار مطلب با ذکر نام نویسنده و منبع www.kharazian.ir بلامانع می باشد.