کالیبراسیون
جهت اطمینان از صحت و دقت تجهیزات اندازه‌گیری و اطمینان از نتایج اندازه‌گیری انجام کالیبراسیون ضروری است.
تاریخچه، تعریف و الزامات استانداردهای مدیریتی برای کالیبراسیون و دستاوردهای آن در این مطلب ارائه شده است.
کالیبراسیون
هر دستگاه ویژگی‌های فنی و ویژگی‌های اندازه‌شناختی خود را دارد. با توجه به اینکه دستیابی به کیفیت برتر از طریق انجام آزمون‌ها و اندازه‌گیری‌های مطمئن ارزیابی می‌گردد.
این بحث مطرح می‌شود که اندازه‌گیری مطمئن چگونه اندازه‌گیری می‌باشد؟
آیا نو بودن تجهیزات یا استفاده از تکنولوژی جدید دستگاهی، می‌تواند منجر به اندازه‌گیری مطمئن شود. پاسخ این است که تنها کالیبراسیون اصولی و دوره‌ای به نتایج خروجی دستگاه‌ها کیفیت می‌بخشد.
تاریخچه
کالیبراسیون در جامعه صنعتی امروز، امر اساسی و حائز اهمیت است و در این خصوص اولین قدم در سطح ملی حدود 50 سال پیش در استرالیا توسط مرجع ملی آزمون استرالیا یا به اختصار NATA و اندکی بعد، پس از جنگ جهانی دوم توسط ژاپن صورت گرفت.
در بریتانیای کبیر در اواخر سال 1996 سازمان BCS به منظور عرضه خدمات کالیبراسیون در سطح ملی تاسیس گردید. این سازمان که از جانب دولت حمایت می‌شد، تصمیم گرفت به جای تاسیس زنجیره آزمایشگاه‌های دولتی کالیبراسیون در سراسر کشور، شرایطی را وضع نماید که براساس آن، آزمایشگاه‌های موجود در صنایع، دانشگاه‌ها و بخش دولتی بتوانند در صورت موفقیت در یک ارزیابی سختگیرانه، مجوز صدور گواهینامه‌ای کالیبراسیون معتبر و موثق را دریافت کنند.
گذشته از پیشینه تاریخی غیر مدون استاندارد در ایران، اولین تشکیلات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاس‌ها در سال 1304 شمسی مطرح می‌شود . بعدها در سال 1332 ایجاد این تشکیلات رسمی مورد توجه قرار گرفت و هسته اولیه تشکیلات سازمانی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بصورت اداره‌ای در وزارت بازرگانی وقت شکل می‌گیرد .
از آن زمان مقیاس‌ها و واحدهای اندازه گیری ایران نیز به سیستم استاندارد گذاشته شد تا سیستم متریک را به عنوان تنها دستگاه قانونی جهت اندازه‌گیری اوزان و مقیاس‌ها ترویج داده و از بکار بردن روش گذشته جلوگیری کند.
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در سال 1343 به عضویت سازمان بین المللی استاندارد ISO درآمده و این عضویت تا به امروز به شکل موثرتر ادامه دارد .
تعریف کالیبراسیون
کالیبراسیون عبارتست از مقایسه دستگاه اندازه‌گیری تحت کالیبراسیون با خروجی یک دستگاه اندازه‌گیری استاندارد که درستی معلومی دارد، در حالی که ورودی ( کمیت اندازه‌گیری شده ) هر دو دستگاه یکسان باشد. به طور کلی هدف از کالیبراسیون، تعیین خطای وسیله اندازه‌گیری تحت آزمون نسبت به استاندارد مرجع است .
کالیبراسیون در استانداردهای مدیریتی
اغلب استانداردهای مدیریتی از کالیبراسیون تجهیزات نام برده و آن را الزام نموده‌اند که در زیر الزام استاندارد در خصوص کالیبراسیون در استانداردهای پرکاربرد اشاره شده است.
- استاندارد ایزو 9001 ، بند 7-1-5منابع پایش و اندازه‌گیری
- استاندارد ایزو 13485 ، بند 7-6 کنترل تجهیزات پایش و اندازه‌گیری
- استاندارد ایزو 14001، بند 9-1-1- پایش و اندازه‌گیری، تحلیل و ارزیابی عملکرد
- استاندارد ایزو 45001 ، بند 9-1-1- پایش و اندازه‌گیری، تحلیل و ارزیابی
ضرورت کالیبراسیون
کالیبراسیون در واقع ایجاد نظامی موثر به‌منظور کنترل صحت و دقت پارامترهای مترولوژیکی دستگاه‌های آزمون و وسایل اندازه‌گیری و کلیه تجهیزاتی است که عملکرد آن‌ها بر کیفیت فرآیند تاثیرگذار است که به‌منظور اطمینان از تطابق اندازه‌گیری‌های انجام شده با استانداردهای جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد .
اهداف کالیبراسیون
- اطمینان از قرائت‌هایی که از دستگاه صورت می‌گیرد.
- تعیین درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه
- استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجع
مراحل کالیبراسیون
- کدگذاری تجهیزات اندازه‌گیری
- تهیه شناسنامه و لیست تجهیزات اندازه‌گیری
- طبقه بندی تجهیزات اندازه‌گیری از نظر کالیبراسیون
- تعیین دوره تناوب کالیبراسیون
- تعیین حد مجاز خطا
- انتخاب کالیبره کننده
- کالیبراسیون ( عملیات کالیبراسیون، تعیین خطای تجهیز، صدور گواهی و برچسب کالیبراسیون، نصب برچسب کالیبراسیون )
- اعمال نتایج کالیبراسیون
- ثبت و حفظ و نگهداری سوابق کالیبراسیون
دستاوردهای کالیبراسیون
- به دست آوردن نتایج درست و صحیح در اندازه‌گیری
- کاهش هزینه و دوباره‌کاری
- بهره‌وری بیشتر
- جوابگویی در دعاوی حقیقی و حقوقی
- یکی از نیازهای اخذ گواهی‌های استانداردهای مدیریت
- جلوگیری از تضییع حقوق مصرف کننده و تولید‌کننده
به صورت کلی با انجام کالیبراسیون به دنبال یافتن ویژگی‌های اندازه‌شناختی دستگاه هستیم تا در صورت نیاز اصلاحات لازم را انجام دهیم
این مقاله توسط مهندس پیام خرازیان تهیه شده است.
انتشار مطلب با ذکر نام نویسنده و آدرس سایت www.kharazian.ir بلامانع است.
پیام خرازیان 
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.